Stichting Historisch Opperdoes - Nieuweweg 39

Het dorp Opperdoes was tot 1 januari 1979 een zelfstandige gemeente. Daarna werd het dorp onderdeel van de gemeente Noorder-Koggenland en vanaf 1 januari 2007 is Opperdoes een van de kernen van de gemeente Medemblik. Op 31 december 2020 had het dorp 1938 inwoners. Het is niet precies bekend wanneer het dorp gesticht is. De oudste nog bekende vermelding dateert uit 1311. Het is aannemelijk dat er in de omgeving van het dorp al veel eerder dan in de dertiende of veertiende eeuw bewoning is geweest. Voor de naam van het dorp bestaan twee uitleggen. De eerste is dat Thosa, Dose, Doesse of Does afgeleid is van een Fries woord dat offerplaats betekent. De tweede uitleg die de meeste aanhangers heeft is dat Doess bosachtig moerasland betekent. De toevoeging Opper aan Doess duidt op een hogere ligging van het dorp ten opzichte van het moerasland.

Oorspronkelijk was het dorp een komdorp. De eerste bebouwing concentreerde zich rond de hoogste plek van het dorp, daar waar nu de Gouw is. Dit is anders dan de meeste dorpen in de omgeving die als lintdorp zijn ontstaan. De spoorlijn Hoorn-Medemblik, die gebruikt wordt door Stichting Stoomtram Hoorn-Medemblik, loopt door het dorp. Zowel station Opperdoes als station Twisk staan op het grondgebied van de voormalige gemeente Opperdoes.

Heel lang had het dorp een overwegend agrarisch karakter. Tot aan de verkaveling in 1979/1980 telde het dorp veel kleinschalige tuinbouwbedrijven waarop tulpen, groenten en aardappelen verbouwd werden. Het dorp kreeg landelijke bekendheid door de vroege aardappel de Opperdoezer Ronde. Tegenwoordig heeft deze aardappel de zogenaamde BOB-status van de Europese Gemeenschap. Dit staat voor Beschermde Oorsprongsbenaming, wat weer inhoudt dat deze aardappel alleen in een nauwkeurig omschreven gebied in en rondom Opperdoes geteeld mag worden. Door ruilverkaveling, mechanisatie en schaalvergroting nam het aantal tuinbouwbedrijven sterk af. De beroepsbevolking is nu divers samengesteld. Voor de ruilverkaveling was veel land uitsluitend per schuit bereikbaar. Nu gaat al het vervoer naar en van het land over de weg. In het dorp zelf zijn er diverse sloten overgebleven. In straten als de Nieuweweg, het Kluiten, het Zuiderpad en het Oosteinde, zijn nog veel huizen te vinden die uitsluitend bereikbaar zijn via een brug over de sloot. Opperdoes wordt dan ook wel eens Klein Giethoorn genoemd. Naast tuinbouwbedrijven heeft het dorp ook eeuwenlang veehouderijbedrijven gehad. Dat is nog te zien aan de stolpboerderijen die onder andere aan het Zuiderpad en het Kluiten staan. Heden ten dage zijn er geen veehouders meer in het dorp.

Opperdoes ging omstreeks 1580 van het katholieke geloof over naar het protestantisme. Nu zijn er drie kerkgenootschappen met een eigen kerkgebouw in Opperdoes. Dat zijn de Protestantse Gemeente, de Christelijke Gereformeerde Kerk en de Gereformeerde Gemeente. Het oudste kerkgebouw is de oude dorpskerk die na de plundertocht door de mannen van Grote Pier in 1517 opnieuw is opgebouwd. Het schip van deze kerk is nu eigendom van Stichting Dorpskerk van Opperdoes en Almersdorp en wordt onder andere gebruikt voor culturele activiteiten. De toren is van de burgerlijke gemeente.

Opperdoes staat bekend als een Oranjedorp. Koningsdag wordt alle jaren uitgebreid gevierd en eens in de vijf jaar worden veel straten in de periode van Koningsdag tot en met Bevrijdingsdag versierd.