Van de Graft Accountants B.V. - Kapelstraat 18

Je hebt een familiebedrijf dat moet worden overgenomen of je wilt een familiebedrijf overnemen. Hoe zorg je voor een harmonieuze overdracht? 

Een groot deel van de Nederlandse bedrijven is een familiebedrijf. Over het algemeen genomen verloopt een bedrijfsovername of bedrijfsopvolging binnen een familiebedrijf gemoedelijk, zonder al te veel problemen. Toch bestaan er valkuilen, vooral op het gebied van communicatie. Niet alleen tijdens de overdracht, maar ook daarna. In dit artikel bespreek ik de uitdagingen en geef ik tips. 

Is de opvolger capabel genoeg?

Meestal wordt er binnen familiebedrijven gekeken of er iemand binnen de familie is die de onderneming wil overnemen. Uiteraard is niet alleen de ambitie van deze mogelijke opvolger van belang, ook het kunnen speelt een rol. Bezit deze mogelijke opvolger de juiste capaciteit hiervoor of kunnen deze capaciteiten ontwikkeld worden? Soms is de uitkomst: nee. Of heeft hij / zij wel de juiste skillset in huis, maar is de ambitie er gewoonweg niet. Dan is het belangrijk om uit te kijken naar een derde partij.

Voor dit artikel gaan we ervan uit dat er binnen de familie een mogelijk opvolger is. Dan rijst de vraag: ‘Hoe onderzoek je of hij/zij de juiste competenties bezit?’ Uiteraard ligt de inschatting van de ouders, maar ook andere stakeholders binnen de onderneming, hieraan ten grondslag. Vaak gaan kinderen al vroeg het bedrijf in om intern opgeleid te worden, of gaan zij ‘stage’ lopen in vergelijkbare bedrijven om ervaring op te doen. Maak in ieder geval een opleidingsplan, waarbij ‘intermediairschap’ een onderdeel kan zijn. Oftewel, na verloop van tijd stapt de huidige ondernemer er even uit en krijgt de opvolger de kans om de bedrijfsvoering ‘zelfstandig ‘over te nemen. Ook assessments kunnen uitkomst bieden.

Begin op tijd

Mijn tip is: begin al jaren voor een mogelijke overname met dit traject. Praat hierover met jouw accountant en stel jezelf voortdurend de vraag: ‘Is er een mogelijkheid dat kinderen of andere familieleden het bedrijf overnemen en zo ja, wat zijn dan de opties?’ Iedere accountant zou dit, als je het mij vraagt, vijf tot tien jaar voor een pensioendatum van de ondernemer op de agenda moeten zetten. Zo is er genoeg tijd om de opties te bespreken en te analyseren en om een plan van aanpak te maken. Bespreek dit ook met het familielid dat je voor ogen hebt. Heeft hij of zij wel interesse en op welke manier? Blijkt het gevoel aan beide kanten positief, dan kun je – tijdens of na een opleidingstraject – kijken naar een overnameconstructie en een potentiële verkoopprijs.

Hoe bepaal je de waarde van een familiebedrijf bij overname?

Er zijn verschillende manieren om een waardebepaling te laten plaatsvinden. Dit is mede afhankelijk van de complexiteit en grootte van de onderneming en haar waarde. Een accountant kan dit samen met jou oppakken of je betrekt hierbij een specialistische partij. Er zijn diverse waarderingsberekeningen die hiervoor ingezet kunnen worden. In het ene geval wordt gekeken naar toekomstige kasstromen (DCF methode). In weer een ander geval naar het resultaat van de voorafgaande jaren om zo tot voorspelling van toekomstige winst te komen ter bepaling van indicatie van de goodwill. 

Dit is een gevoelig onderdeel – denk aan andere familieleden die het liefste een zo hoog mogelijke erfenis zien – waar serieus aandacht aan moet worden besteed. Welke richting je voor de waardebepaling ook kiest: betrek altijd je accountant. Deze overziet het geheel en ook de privésituatie. Dit is cruciaal omdat je tijdig de gevolgen voor de privésfeer in kaart wil hebben. Denk aan het pensioen: wat zijn daarvoor voor de verkoper de mogelijkheden? Wil je het bedrijfspand verhuren of verkopen aan de kopende partij? Of kies je voor kooprecht na een x aantal jaar? 

Vergeet ook het due diligence traject niet. Dit is het slotstuk waarin wordt gekeken of alle informatie die is gegeven wel juist en compleet is. Ook wordt vastgesteld dat er geen verborgen verbreken of onvoorziene risico’s zijn. Het is belangrijk dat de koper, ook al is deze werkzaam binnen het bedrijf, een goed inzicht heeft in het bedrijf.

Iedere situatie is anders en afhankelijk van de kansen, bedreigingen, mogelijkheden én emoties. Een accountant geeft onafhankelijk advies en gedraagt zich op een professioneel kritische manier. Tip: het kan verstandig zijn dat het kopende familielid ook een externe professional in de arm neemt, die met hem of haar meekijkt. Zo worden alle belangen vanuit zakelijk oogpunt behartigd. 

Opstellen juridische documenten tijdens een overname

Ook al vindt de overname binnen de familie plaats, dan nog zijn contracten aan te raden. Denk bijvoorbeeld aan een concept koopovereenkomst. Laat de accountant en jurist hierbij intensief samenwerken. Als accountant ben je de spil en neem je alles kritisch door. Is dit wel wat er is afgesproken? Daarbij brieft de accountant de jurist en controleert hij of zij alle stukken voor je. Wil je weten welke tips onze jurist heeft gedurende deze overname? Lees dan het blog van mijn collega Gwendy hierover. 

Hoe zorg je dat het fijn verloopt?

Het is vooral van belang dat alle betrokkenen open en eerlijk zijn. Dat alles op tafel komt, ook de mogelijke bezwaren van andere familieleden. Dit voorkomt dat er frustraties groeien die uiteindelijk ontpoppen tot serieuze problemen. Durf realistisch te zijn, ook als het om het kunnen van de eigen kinderen gaat. Mochten er tijdens de overname toch problemen ontstaan, schakel dan tijdig een derde partij in. Hiervoor zijn speciale mediators of conflictbemiddelaren die met alle betrokkenen om de tafel gaan met als doel het conflict op te lossen.

Wat zijn de meest voorkomende valkuilen tijdens een overname

• Er is geen familiestatuut aanwezig
• Andere familieleden voelen zich tekortgedaan bij de overdracht of zijn jaloers
• Gebrek aan communicatie over zorgen en frustraties
• Bemoeienis van (aangetrouwde) familieleden
• De erfenis en het ontbreken van een familiestatuut

Dan als laatste nog een paar praktisch tips voor verkopers en opvolgers:

Onderdeel van de Rubriek overname familiebedrijf

Dit artikel is onderdeel van de rubriek: ‘Overname familiebedrijf’ dat wij schreven voor de vele familiebedrijven die deze regio rijk is. Over het algemeen genomen verloopt een bedrijfsovername of bedrijfsopvolging binnen een familiebedrijf gemoedelijk, zonder al te veel problemen. Toch bestaan er valkuilen en zijn er diverse aandachtspunten. Om iedere overname harmonieus te laten verlopen, is deze rubriek geschreven. Doe er je voordeel mee!