Vereniging Buurttheater Maastricht - Wiemesmeerplein 10

In 2009 nam opbouwwerker Roy Hulst het initiatief om een buurttheater in Mariaberg op te richten. Jeugd- & jongerenwerkster Gina Mingels, zijn collega bij Stichting Trajekt, kreeg de leiding over de aspirant acteurs en actrices die zich al snel aanmeldden. De theatergroep was als natuurlijk voortgevloeid uit het gemeentelijke ‘JOIN-project’, opgezet om jongeren en ouderen in de wijk nader tot elkaar te brengen. De via dit project blootgelegde pijnpunten werden verwerkt tot sketches en onder de titel "Hangouderen en Zeurjongeren" als eenmalige voorstelling in het buurtcentrum getoond aan buurtbewoners en belangstellenden.

Deze eerste encounter tussen publiek en spelers genereerde enthousiasme en riep zelfvertrouwen op bij de theatergroep. Projectleidster Gina ging op zoek naar professionals om de volgende stap mogelijk te maken: een volwaardig theaterstuk maken. Dankzij eerdere gezamenlijke projecten, waardoor zij elkaars werkstijl kenden, was het Gina duidelijk dat  regisseur Tamara Jongerden de beste keuze was. Hun wederzijdse inspiratie en waardering bleek al snel een solide basis voor succes.

Ze begonnen met het vastleggen van levenservaringen van de deelnemers, die inmiddels een vaste groep hadden gevormd. De gehouden interviews leverden naast verhalen over persoonlijk leed en over misstanden in de buurt ook anekdotes op. Meer dan voldoende materiaal om het script samen te stellen voor de eerste theatervoorstelling, getiteld “Huh …. Romeinen?”. Die kwam op het toneel in het Kumulustheater in 2011 met twee reprises in 2012.Thema’s van deze voorstelling waren geweld, in het openbare leven en binnen de huiselijke sfeer, gevangenschap, in een relatie of naar aanleiding van een misstap, en de gevolgen, zowel negatief als positief, van het onvermijdelijke verleden van de diverse karakters in het stuk alsook van de door hen ooit ingeslagen wegen.

Vanwege het grote succes werd het project, nog altijd georganiseerd door Trajekt, met steun van Kumulus, die zorgde voor de inzet van Tamara, voortgezet. De tweede voorstelling “Drei, twie, ein veuls diech al get?” najaar 2013 overtrof alle verwachtingen en leidde tot uitverkochte voorstellingen, opnieuw in het Kumulus-theater. Persoonlijk documentair theater, levensverhalen van echte mensen uit Mariaberg, een van de armste buurten in Maastricht, verbeeld. Twee reprises in januari en een zeer gewaardeerde presentatie op het Rotterdamse ICAF (International Community Arts Festival) voorjaar 2014 vestigde de naam van BTM en leidde tot grote voldoening bij alle spelers, leden van de productiegroep en (bege)leidende professionals.

Stopzetting van het project in hetzelfde jaar door bezuinigingen en nieuw beleid bij Trajekt en Kumulus bedreigden het voortbestaan van de club.

Maar de buurtbewoners, spelers en productiegroep lieten het er niet bij zitten. Ze hadden de smaak te pakken, wilden doorgaan, zoals het publiek dat ook vroeg. Ze richten zelf een vereniging op. Niet gemakkelijk: het duurde bijna een jaar voor het zover was. In de tussentijd nodigde Opera Comique Maastricht BTM uit om in april 2015 mee te spelen in haar productie “La Gran Esperanza”. 5 sterren in de Limburger, grote waardering voor de samenwerking tussen de twee groepen (e.a.). Een tussenstap.

Voorjaar 2015 was ook de Vereniging Buurttheater Mariaberg een feit, daarna werden sociale media geïnstalleerd. Eerste subsidieverzoeken werden verstuurd, zodat het gezelschap kon starten met de voorbereiding van de derde zelfstandige grote productie. “Iedereen doet mee” was het motto. 50 interviews in de groep en in heel de stad leverden input. In december 2015 kwam de eerste nieuwsbrief uit. Subsidies van overheden en financiële bijdragen van fondsen maakten het productieproces van “Sjöld, Dao laot iech miech veur haange” in 2016 en 2017 mogelijk. 6 uitverkochte voorstellingen in de bovenzaal van het Theater aan het Vrijthof in maart en april 2017, met lovende kritieken van de toeschouwers, bekroonden alle werk van spelers en leden van de productiegroep. Het brede thema armoede, verbeeld en uitgesproken door ervaringsdeskundigen, levensechte verhalen, werd uit de taboesfeer gehaald. De artistieke kwaliteit van regie en décor stond op een hoog pijl. BTM droeg bij aan een innovatieve impuls van het culturele aanbod in Maastricht. De beoogde doorwerking in de stad werd gerealiseerd in “Sjold in de buurt”: presentaties van enkele scenes uit Sold in 4 aandachtswijken, met discussies over het thema en het spel van BTM na. Samen met Trajekt georganiseerd. Daar bleef het niet bij: najaar 2017 voerde BTM met eenzelfde werkwijze “BTM op Maat” uit: presentaties uit Sjold bij de gemeentelijke bijeenkomst “Samen uit de Min”, in de “Week van de ouderen”, bij de aftrap van de “Quiet Community Maastricht” en bij de eerste bijeenkomst van de armoedebestrijdingsbeweging “Aanzet” (op 20 januari 2018). In die periode kwam ook BTM-the Movie uit: werkwijze en aspiraties filmisch vastgelegd. En die werd via de sociale media goed bekeken.

Een eerste “artistieke vooruitblik” voor 2018-2019 werd voorgesteld en op een Algemene Ledenvergadering (ALV) besproken. Op 17 september 2017 startte de eerste speltraining voor de nieuwe, vierde, zelfstandige productie, ook met nieuwe leden. Geleid door onze eerste stagiaire van de Toneelacademie, Nathalie Conaert. Gevolgd door een tweede serie theaterlessen van januari tot mei 2018 door stagiare Amélie Bottin, steeds begeleid door  Door hun gedreven input wisten zij een nieuwe gemengde spelersgroep voor het komend maak-proces te vormen. Op weg naar nieuwe voorstellingen in oktober 2019. Het productieproces doorliep de zelfde fasering als voorheen. Natuurlijk kostte het de vereniging weer moeite om de nodige financiële middelen binnen te halen, maar het lukte wèl.

Mei-juni 2018 was de spelersgroep gevormd en werden de interviews gehouden. Naar beproefd recept werden vervolgens de groepsgesprekken en diepte-interviews gehouden, en alweer kwam er een script af op basis van deze lawine aan openharige en indringende verhalen van de leden van BTM. En startte het repetitieproces begin 2019. Van alle ontwikkelingen werd levendig verslag gedaan in nieuwsbrieven, op FB en op de website. Tijdens openbare repetities en op het Parcours volgden geïnteresseerden het productieproces.  “NÈS, ‘ne f*cking escaperoom” kwam op de planken in oktober 2019, weer terug in het Kumulustheater. Over het belang van een goed “nest” waar je in opgroeit, waar je in leeft. Waar het niet altijd rozengeur en maneschijn is. Levensecht, herkenbaar, maar in een artistieke vormgeving die verbazing en ontroering te weeg bracht. Alweer erg succesvol: 6 volle zalen, lovende publiekskritieken, zelfs beter als die voor Sjöld. De productie NÈS is met drie maanden verlengd omdat NÈS in de Buurt wordt nog wordt uitgevoerd in de maanden februari en maart 2020.

In 2019 bestaat BTM 10 jaar. 5 jaar een project van Trajekt en Kumulus. 5 jaar als vereniging Buurttheater Mariaberg. In augustus werd, conform plan, een statutaire naamsverandering notarieel vastgelegd: Vereniging Buurttheater Maastricht. Omdat BTM, op vraag van buurtbewoners elders in de stad, wilde “uitrollen”. De “kergroep” BTM Mariaberg gaat natuurlijk gewoon door: begint halverwege 2020 start haar volgende productie. Buurttheater Daalhof is intussen gestart, BTM Wittevrouwenveld is einde 2019 in voorbereiding, contacten met een buurtinitiatief Buurt Opera Malpertuis zijn gelegd. Alle Mariabergers betrokken bij 10 jaar werken en 5 producties vieren het 10-jarig bestaan in december 2019, begin 2020 wordt dat nog een dunnetjes overgedaan met subsidienten, overheden en partners, van toen, van nu, voor de toekomst. De nieuwe vereniging BTM bereidt zich voor op een nieuwe cultuurbeleidsplanperiode 2021-2024, landelijk, provinciaal, regionaal en lokaal. Cultuurparticipatie door en voor iedereen staat daarin centraal. En dat is waar BTM voor staat: community arts in pure vorm. Op naar een nieuwe 5-jarige periode, met nieuw elan, in nieuwe vormen, op nieuwe plekken, met nieuwe spelers, met nieuwe bestuursleden, met een uitgebreider regiegroep, met dezelfde uitgangspunten, werkwijze en motivatie. Think global, act local, be personal. Heel de stad doet mee. Iedereen is cultuurmaker of mee-maker (zie ook de andere rubrieken).   

Credits

De producties van BTM werden mede mogelijk gemaakt door de vrijwillige inzet van veel buurtbewoners, de samenwerking met Trajekt, en financiële bijdragen van symphatiserende leden, Trajekt-Hogeschool Zuyd, de Gemeente Maastricht, het Oranje Fonds (met het Samenwerkingsfonds Limburg), de Stichting Elisabeth Strouven, Code 043, de Sint Clemens Stichting, het Kanunnik Salden Fonds, Theater aan het Vrijthof, Prins Bernard Cultuur Fonds Limburg, en donaties van burgers, Kumulus, Provincie Limburg, Verfhandel Bijsmans, Notariskantoor Vermeeren, Toneelgroep Maastricht, Bouwproducten Brentjes.